Napowietrzanie czyli Aeracja

Aby trawnik prezentował się efektownie i należycie spełniał swoje zadania, musi podlegać stałej i kompleksowej pielęgnacji, praktycznie przez cały sezon wegetacyjny, czyli od wiosny do jesieni. Na właściwą pielęgnację składa się szereg zabiegów wykonywanych z różną intensywnością w zależności od rodzaju trawnika, jego przeznaczenia, wielkości oraz warunków siedliskowych.

Aby trawnik prezentował się efektownie i należycie spełniał swoje zadania, musi podlegać stałej i kompleksowej pielęgnacji, praktycznie przez cały sezon wegetacyjny, czyli od wiosny do jesieni. Na właściwą pielęgnację składa się szereg zabiegów wykonywanych z różną intensywnością w zależności od rodzaju trawnika, jego przeznaczenia, wielkości oraz warunków siedliskowych (np. nasłonecznienia, typu gleby, stopnia jej uwilgotnienia). Zabiegi te odnoszą się zarówno do części nadziemnej, (źdźbła traw) jak i podłoża, czyli wierzchniej warstwy gleby, w której rozwijają się korzenie traw.

Jednym z takich podstawowych zabiegów jest aeracja, czyli napowietrzanie podłoża trawnika. Dotyczy to zwłaszcza powierzchni użytkowanych intensywnie i silnie deptanych. Celem aeracji jest przerwanie ciągłości zbitej, nadmiernie zagęszczonej warstwy gruntu. Zabieg polega na wykonaniu otworów lub szczelin w podłożu, w strefie rozwoju korzeni roślin trawnikowych.

Dzięki temu możliwa jest lepsza wymiana powietrza w glebie, efektywniejsze wnikanie wody oraz skuteczniejsze działanie nawozów. Aeracja stymuluje rośliny do lepszego rozwoju – w jej wyniku następuje zwiększenie masy korzeniowej traw, a cały trawnik staje się bardziej elastyczny i odporny na deptanie. W zależności od stanu trawnika i rodzaju gleby, na której został założony, wykonujemy tzw. aerację wgłębną lub aerację powierzchniową.

Aeracja wgłębna, czyli napowietrzanie głębokie, polega na wykonaniu w podłożu otworów o głębokości minimum 8 cm, przy zastosowaniu sprzętu ręcznego lub mechanicznego. Na glebach piaszczystych lub ilastych wystarczy nakłuwanie gruntu metalowymi, litymi kolcami (zębami). Do tego celu można wykorzystać widły ogrodnicze (na niewielkich powierzchniach) lub aeratory kolcowe (na powierzchniach większych). Na glebach ciężkich lepsze efekty i mniej wysiłku przynosi zastosowanie narzędzi o zębach w postaci zaostrzonych na końcu rurek, które wydobywają na powierzchnię wycięte wałeczki darni. Jest to o tyle korzystne, że gleba wokół otworów nie zostaje dodatkowo zagęszczona, przez co nie traci właściwej sobie struktury. Do tego zabiegu wykorzystujemy specjalne widły z zębami rurkowymi (na powierzchniach mniejszych) lub aeratory mechaniczne wyposażone w zęby rurkowe (na powierzchniach większych). Aeracji wgłębnej poddajemy tylko te fragmenty trawnika, na których zauważymy wyraźne objawy zbytniego zagęszczenia podłoża, o czym świadczy niedostateczne wsiąkanie wody po podlaniu trawnika (zwłaszcza w okresie letnim), lub w okresach intensywnych opadów, oraz niepokojący stan murawy (np. szybkie żółknięcie w okresie suszy, obecność mchu). Wykonuje się ją co rok przy użyciu zębów litych, a z zastosowaniem zębów rurkowych co trzy lata. Optymalnym okresem wykonania zabiegu jest wczesna jesień (wrzesień).

Aeracja powierzchniowa, czyli napowietrzanie płytkie, polega na wycięciu otworów do głębokości ok. 2-3 cm. Do wykonania zabiegu wykorzystuje się specjalne aeratory ręczne lub mechaniczne: aeratory kolcowe z zębami litymi, które są łatwiejsze do obsługi zwłaszcza na glebach lżejszych, lub aeratory szczelinowe, które nie nakłuwają lecz rozcinają darń, co dodatkowo stymuluje rozrost korzeni traw, a powstałe w podłożu szczeliny, o większej powierzchni, umożliwiają lepszą wymianę powietrza i większą dostępność dla wnikającej wody. Ponieważ aeracja powierzchniowa zwiększa przepuszczalność jedynie wierzchniej warstwy gleby stosujemy ją wówczas, gdy zauważymy początkowe objawy zagęszczania, czyli słabe wsiąkanie wody po podlewaniu lub opadach. Zabieg można wykonywać na całej powierzchni trawnika co roku wiosną lub latem, przed intensywnym nawożeniem i nawadnianiem.

Aby napowietrzanie zostało przeprowadzone skutecznie, muszą zostać spełnione następujące warunki: gleba musi być dostatecznie wilgotna (ale nie mokra), a wysokość murawy nie powinna przekraczać 3 cm. Zatem przed wykonaniem aeracji trawnik należy dobrze podlać, a następnie skosić i zgrabić skoszoną trawę. Nawożenie trawnika przeprowadzamy dopiero po zakończeniu aeracji, kiedy działanie nawozów będzie bardziej skuteczne, a składniki pokarmowe lepiej dostępne dla roślin. Ważne jest także właściwe wykonanie samego zabiegu. Należy starać się, aby w miarę równomiernie pokryć otworami daną powierzchnię, zachowując odpowiednią ich gęstość. Jest to uzależnione od typu gleby.

Na glebach luźniejszych kolejne rzędy otworów wykonujemy w odstępach mniej więcej 15 cm, co daje ok. 120-130 otworów/m²; na glebach cięższych ilość otworów się zwiększa – do odstępów 10-centymetrowych pomiędzy kolejnymi rzędami (ok. 180-200 otworów/m²). Gdy aerację wykonamy przy użyciu narzędzi z zębami rurkowymi wydobyte na powierzchnię wałeczki darni należy rozkruszyć przy użyciu grabi lub włóki, które równocześnie wprowadzają rozdrabnianą ziemię z powrotem do wykonanych otworów i wyrównują powierzchnię trawnika. Zachowujemy w ten sposób stosowną gładkość i ciągłość podłoża, co umożliwia właściwy, pożądany rozrost traw i koszenie kosiarką. Wydobyte wałeczki można również wygrabić i usunąć z trawnika, a powstałe w wyniku aeracji otwory uzupełnić piaskiem, który rozsypujemy i rozgrabiamy na powierzchni trawnika. Jest to korzystne zwłaszcza na glebach ciężkich, słabo przepuszczalnych, o dużej zawartości próchnicy, gdzie pojawia się konieczność dodatkowego rozluźnienia gleby i poprawienia jej struktury.

Urządzeniem służącym do wykonania opisanych zabiegów jest aerator. Przy użyciu aeratora AMR 32 F firmy Bosch można w łatwy sposób oczyścić trawnik bez ryzyka uszkodzenia korzeni trawy. Aerator zaopatrzony jest w walec z 32 zębami Powerflex, zbudowany z elastycznych hartowanych sprężyn stalowych. Taka budowa umożliwia delikatne i skuteczne oczyszczenie trawnika. Usunięty mech i chwasty trafiają do dużego pojemnika na odpadki. Pojemnik umieszczony jest z przodu aeratora, co umożliwia wygodne usunięcie odpadków. Silnik o mocy 400 W gwarantuje wysoką wydajność pracy. Tylna rolka umożliwia bezpieczne spulchnianie krawędzi trawnika, bez ryzyka ześlizgnięcia się aeratora. Manewrowanie aeratorem ułatwia ergonomiczny uchwyt prowadzący. Po złożeniu uchwytu urządzenie nie zajmuje wiele miejsca i można je wygodnie przechować.

Zabiegi aeracyjne, ich rodzaj i częstotliwość wykonania, zależą głównie od typu trawnika i jego przeznaczenia. Najbardziej intensywnych działań wymagają trawniki silnie deptane, gdzie następuje nadmierne zagęszczanie gleby. Trawniki ozdobne napowietrzane są w zależności od konkretnych potrzeb. Aeracja nie zastępuje nawożenia trawnika. W miejscach, gdzie trawa jest przerzedzona, powinien odbyć się siew uzupełniający. Dzięki niemu już po kilku tygodniach trawnik równomiernie pokryje się trawą.

_{Oprac. dr inż. Beata Fortuna-Antoszkiewicz
Katedra Architektury Krajobrazu SGGW
Firma Robert Bosch Sp. z o. o.}